Fabryka fortepianów i pianin T. Betting w Lesznie

Pisząc o Lesznie – piszemy o Bettingu. Jednak sama wytwórnia fortepianów i pianin T. Betting wymaga specjalnego opracowania, którego kiedyś się podejmę.

Tymczasem, interesują nas losy fabryki w Lesznie oraz instrumenty, tu wyprodukowane. 

Do Leszna Betting się przeniósł w roku 1921, po tym jak fabryka w Kaliszu została doszczętnie spalona.

Odbyłem cenną, interesującą rozmowę z panem Januszem Bettingiem, prawnukiem Teodora Bettinga i ostatnim zawodowym przedstawicielem słynnego rodu fabrykantów fortepianowych, który opowiedział mi o okresie leszczyńskim i powojennym upadku fabryki. Na bazie tej rozmowy, jak również innych posiadanych danych, piszę ten post.

Wg Janusza Bettinga, to właśnie Leszno, nie Kalisz, należy uznać za podstawowe miejsce ulokowania fabryki Bettingów. W Lesznie powstało najwięcej instrumentów (z pewnością grubo ponad połowa ogółu produkcji), do rozmiarów niebywałych rozrósł się eksport. Nieprawdą jest zamieszczona u Vogla informacja, jakoby w Kaliszu fabryka działała aż do roku 1939 – po pożarze w roku 1915 działalność Bettingów w Kaliszu została ostatecznie zakończona. Nieprawdą jest też to, że fabryka w Lesznie działała do roku 1979 – owszem, działała, i to nieupaństwowiona, ale tylko pracownia naprawcza.

Tak więc niniejszym ogłaszam nową informację na temat produkcji fortepianów i pianin w fabryce T. Betting:

  • 1887-1915 – Kalisz (powstały wówczas instrumenty do numeru ok. 8000-9000?)
  • 1921-1939/45 – Leszno (działalność zamknęła się numerem ok. 18000)

Niestety, nie da się jednoznacznie rozgraniczyć, którym numerem zakończyła się produkcja w Kaliszu a rozpoczęła się w Lesznie. Kaliskie archiwa spłonęły; miejsce przechowania leszczyńskich nie jest ustalone.

W Lesznie wytwórnia aktywnie działała. Rozpoczęła się m.in. produkcja fisharmonii, z tym że nie trwała długo, gdyż fabryka skupiła się na fortepianach i pianinach. Firma nazywała się Theodor Betting i S-ka (wspólniczką była Jadwiga May) i mieściła się w Lesznie przy dawnej ul. Komeniusza 25, obecnie Bolesława Chrobrego 13/14. Wówczas, gdy rozpoczynano produkcję w Lesznie, Teodora już dawno nie było na tym świecie – tym nie mniej jego imię pozostało na firmowych tabliczkach znamionowych aż do końca produkcji własnych instrumentów.

Fabrykę w Lesznie otwierał Juliusz Betting (1866-1935), syn Teodora. Po jego śmierci stery przejął syn, Teodor II Juliusz Betting (1897-1971), któremu przypadł w udziale koniec słynnej fabryki.

W porównaniu z Kaliszem, w Lesznie potrojono produkcję, konstruując w lepszych latach nawet 1000 instrumentów rocznie. Kwitnął eksport, choć całkowicie odpadł rynek rosyjski. Opracowywano nowe wzory i modele pianin i fortepianów – na miarę europejską.

W roku 1937 fabryka oferowała 2 rodzaje fortepianów gabinetowych o długości 138 cm (mniej i bardziej zdobiony) oraz 6 gatunków pianin wysokością od 112 (“Liliput”) do 137 cm. Wszystkie instrumenty posiadały okładziny klawiatury z kości słoniowej oraz – w zależności od modelu – skalę o 7 lub 7 1/4 oktawach. Zresztą, jedyne 7-oktawowe pianino (reszta miała już nowoczesną skalę) mogło być pozostałością nadmiernej ilości wyprodukowanych odlewów ram metalowych lub innych wcześniej przygotowanych podzespołów.

Istniała również filia fabryki T. Betting w Częstochowie, lecz nie wiadomo, czy produkowała własne instrumenty, czy tylko przeprowadzała naprawy.

Znane dane produkcyjne:

  • 1925 – 125 instrumentów;
  • 1930 – 250 pianin.

W momencie rozpoczęcia wojny większa część gotowej produkcji przewieziona została do Warszawy, gdzie uległa zniszczeniu.

Sama okupacja nie spowodowała jeszcze zagłady fabryki, choć wytwórnia musiała produkować meble i skrzynie zamiast instrumentów muzycznych. Fabryka dostała zarządcę komisarycznego z nadania władz okupacyjnych. Jednak, wg Rottermunda, na przełomie lat 1941/42 firma otworzyła własny skład fortepianów i pianin w Poznaniu przy ul. Wrocławskiej 7.

Tuż po wyzwoleniu próbowano wznowić produkcję pianin i fortepianów. Ukończono rozpoczęte przed wojną instrumenty, wciąż stojące w magazynach fabryki. Lecz nowy system państwowy nie dał zezwolenia Bettingom na produkcję fortepianów. Cała produkcja miała znajdować się w rękach państwa, w którym to celu powołano Zjednoczone Zakłady Przemysłu Muzycznego. Znacjonalizowano wszystkie pozostałe po wojnie zakłady, które się zachowały, przede wszystkim poniemieckie. Również kaliska fabryka Fibigera została upaństwowiona – dając tym samym początek Calisii. W Warszawie czy Bydgoszczy nie było już co upaństwawiać.

Leszczyńskiego Bettinga nie upaństwowiono – ale i nie zezwolono na konkurencyjną wobec państwa produkcję. Do tego, spółka stała się Wielobranżową Spółdzielnią Pracy. Odtąd fabryka mogła się zajmować tylko naprawami, remontami, strojeniami i tego typu zajęciami. Przyjmowano więc do remontu instrumenty od prywatnych osób i strojono instrumenty na większych imprezach muzycznych w kraju (Duszniki, Lądek Zdrój) oraz w szkołach. Tę działalność zakończył swoją decyzją Janusz Betting, syn Teodora II, w roku 1979 – i odtąd zakład Bettingów przeszedł do historii.

Udział leszczyńskich instrumentów Bettinga w wystawach:

  • (1930) Bruksela – złoty medal
  • (1937) Leszno, Regionalna Wystawa Rzemieślniczo-Przemysłowa – ?

Adres w Lesznie:

ul. Komeniusza 25, obecnie Bolesława Chrobrego 13/14, tel. 235.

Zapytania z wyszukiwarki, prowadzące na tę stronę:

  • pianino betting cena (15)
  • betting pianino (10)
  • betting pianino cena (7)
  • t betting (5)
  • strojenie pianina leszno (5)
  • betting piano (5)
  • th betting piano (4)
  • calisia betting (4)
  • fabryka fortepianow w polsce (4)
  • numery seryjne fisharmonii kotykiewicz (3)
  • janusz betting leszno (3)
  • ile kosztuje pianino th betting (3)
  • stroiciel pianin leszno (3)
  • fortepian betting sprzedam (3)
  • wytwornia pianin T Betting (3)
  • betting pianina (3)
  • Leszno sprzedam pianino (2)
  • fortepiany leszno (2)
  • pianino t betting (2)
  • pianino t betting waga (2)
  • pianino betting używane sprzedam (2)
  • pianino ile kosztuje t betting 1860 (2)
  • ile kosztuje strojenie pianina Leszno (2)
  • jadwiga betting (2)
  • pianino betting wymiary (2)
  • Pianino F Betting cena (2)
  • Janusz Betting stroiciel pianin i fortepianów (2)
  • pianino th betting cena (2)
  • t betting pianino modele (2)
  • pianina betting kalisz nowe (2)
  • allegro pianino sprzedam leszno (2)
  • th betting 1887 fortepian (2)
  • f betting pianino (2)
  • betting leszno (2)
  • t betting pianino ceny (2)
  • fabryki leszno (2)
  • pianino t betting rok produkcji (2)
  • renowacja pianin i fortepianów leszno (1)
  • th etting pianino (1)
  • przedwojenne fabryki i zakłady Rawicza (1)
  • Janusz Betting stroiciel (1)
  • przedwojenna fabryka fortepianów kalisz (1)
  • Theodor Betting ars polonica (1)
  • polskie fabryki fortepianów (1)
  • pianino theodor betting waga (1)
  • strojenie pianina cena leszno (1)
  • znane polskie fabryki fortepianów (1) (1)
  • pianino th betting leszno (1)
  • waga pianina j grosspietsch breslau (1)
  • znane polskie fabryki fortepianów (1)
  • th betting pianino cena (1)
  • th betting pianino ars polonica (1)
  • renowacja pianina leszno (1)
  • t betting fortepiany (1)
  • strojenie pianina rydzyna (1)
  • stare fabryki leszno (1)
  • strojenie pianin leszno (1)
  • t betting pianino rok produkcji (1)
  • strojenie pianin i fortepianów leszno (1)
  • strojenie fortepianu leszno (1)
  • teodor betting (1)
  • t betting pianino 1887 (1)
  • teodor betting piyano (1)
  • teodor betting w kaliszu strona główna (1)
  • stare pianino betting cena (1)
  • sprzedam pianino leszno (1)
  • sprzedam pianino betting (1)
  • skup poianin t h betting (1)
  • t betting 1887-1915 (1)
  • pianino t betting leszno (1)
  • aukcje pianin i fortepianow w Niemczech (1)
  • fabryka pianin Leszczyński W (1)
  • fabryka pianin leszno (1)
  • fabryka pianino w polsce (1)
  • fabryki fortepianu w polsce (1)
  • fabryki pianin w polsce (1)
  • firma betting pianina (1)
  • firma betting pianina i fortepiany (1)
  • fprtepiany Beting (1)
  • fabryka fortepianow kalisz (1)
  • fabryka fortepianów i pianin w lesznie (1)
  • fabryka fortepianow betting leszno (1)
  • berlin fisharmonia seidler (1)
  • betting 1930 leszno (1)
  • betting i s-ka (1)
  • blat od fortepianu sprzedam (1)
  • chrobrego 14 betting (1)
  • allegro pianino betting (1)
  • fabryka fortepian i pianino w polsce (1)
  • fabryka fortepianów betting (1)
  • fsbryka fprtepianów kielce przedwojenne (1)
  • historia fabryki pianin Leszczyński W (1)
  • odlew medali lądek zdrój (1)
  • pianina t h betting (1)
  • pianinio th betting (1)
  • pianino betting sprzedam (1)
  • pianino betting strojenie cena (1)
  • pianino cena Betting (1)
  • pianino cyfrowe sprzedam leszno (1)
  • pianino leszno (1)
  • leszno poznań fabryka fortepianów (1)
  • leszno pozn fabryka fortepianów (1)
  • leszno pianino rynek (1)
  • historia instrumentów klawiszowych (1)
  • informacje pianino betting (1)
  • jak najwiecej informacji jak powstał fortepian (1)
  • janusz betting kontakt (1)
  • janusz betting-leszno (1)
  • katalog przedwojennych fabryk pianin i fortepianów (1)
  • kontakt do fabryk ram pianinowych (1)
  • kotykiewicz pl (1)
  • pianino liliput (1)

  1. Jeśli chodzi o powojenną działalność wytwórni, to pozwolę sobie przytoczyć fragment artykułu prasowego o tytule “Grobowiec Bettingów”:

    …”W 1945 roku w biurze Bettinga spotkali się dawni pracownicy. Powrócili z wojennej tułaczki. Teodor II, jak niegdyś Juliusz, zasiadł za blatem czarnego biurka pełnego szufladek i skrzynek, zapalił belwedera i powiódł okiem po gabinecie.
    – Co robimy? – spytał.
    – Jak to co… – odpowiedział któryś z obecnych – fortepiany.
    Szlifierki poszły w ruch. Znów zapachniało sosnowym drewnem i lakierem. Wyciągnęli z magazynu niedokończone pianina, fortepiany, które w ukryciu przeleżały wojnę i zaczęli od nowa. Nie trwało to długo. W 1946 Zjednoczenie Przemysłu Muzycznego nie zezwoliło na otwarcie fabryki. Raz jeszcze, jak w czasach okupacji, wywozili z fabryki ostatnie instrumenty ze znakiem „T. Betting”. Żeby chociaż nie skonfiskowali i nie wywieźli do Lubina”…

  2. Pingback: Przyczynek do budownictwa fortepianów w powojennej Polsce | Ars Polonica

  3. Pingback: Informacja o fabrykach fortepianów w Lesznie i Brzegu | Ars Polonica

  4. Pingback: Wasze pytania: polskie pianina i fortepiany | Ars Polonica

  5. Pingback: Legnica vs. Calisia | Ars Polonica

  6. Pingback: Wasze pytania: producenci i marki pianin | Ars Polonica

  7. Pingback: Fortepiany i pianina, które polecam… lub nie | Ars Polonica

  8. Pingback: Jak Betting trafił do Legnicy, albo Piszmy historię na nowo! | Ars Polonica

  9. Warto dodać, że w latach 90-tych Fabryka w Legnicy rozpoczęła produkcję fortepianów pod znakiem Th.Betting, ale niestety niedługo później sama przeszła do historii.

  10. Pingback: Produkcja pianin i fortepianów w Polsce | Ars Polonica

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *