Gdańsk, od zawsze stanowiący punkt sprzeczki Polaków z Niemcami, do 1945 zamieszkały przez różne narodowości (i to bez względu na to, pod czyją koronę podlegał), w dziedzinie budownictwa instrumentów muzycznych znalazł odzwierciedlenie ogólnej swojej sytuacji narodowościowej, czyli mieszankę Niemców i Polaków o różnym stopniu zniemczenia (asymilacji).
Jednocześnie, choć fortepianowe dzieje Gdańska są dość stare, gdańska produkcja fortepianów czy pianin nigdy nie wybiła się na poziom ponadlokalny. Wynika to zarówno z tego, że praktycznie żadne z nazwisk nie istnieje w plejadzie firm fortepianowych “pierwszej ręki” niech nawet i samych tylko Niemiec z przełomu XIX-XX ww., jak i z tego, że obecnie zachowała się minimalna ilość instrumentów gdańskiej produkcji – co jest dobitnym świadectwem marginalności choćby w porównaniu z Wrocławiem, nie mówiąc już o Legnicy.
Powyższa teza będzie nie do obalenia nawet przy założeniu, że niniejszy artykuł stanowi zaledwie zalążek potrzebnych ustaleń i katalogów danych. Z całą pewnością, bazę materiałów archiwalnych można i należy rozbudowywać, jednak nie da się w sposób zasadniczy zmienić dzisiejszego stanu rynku wtórnego, gdzie gdańskie pianina i fortepiany stanowią zaledwie ułamek procentu.
Ponieważ lata działalności wielu gdańskich firm fortepianowych pozostają nieustalone, poniższą listę tworzę w kolejności alfabetycznej.
Awiszus
Arendt
Backofen
Bergmann
Brandner & Senta
Dorski
Elias
Hansa Pianofabrik
Heinrichdorff
Jochen
Lehwald
Lipczinsky
Machowski
Neumann
Richter
Schlegel
Siegel
Weykopf
Wiede
Wiszniewski (rodzina fabrykantów fortepianów)
Ziems
- Rudolph Awiszus (1882 – po 1900). Być może, to ta sama firma, która działała w Świdnicy.
- Christian Ephraim Arendt (ok. 1766 – 9.XI.1830; działalność w latach ok. 1800-1830). W jego zakładzie rozpoczynali swoją drogę zawodową bracia Wiszniewscy, i oni też wzięli za żony dwie córki Arendta.
- M. Backofen, Danzig (Max Backofen) (wzmianki w latach 1919-1925) – gdański producent pianin i właściciel składu z instrumentami różnych fabrykantów. Ok. 1925 (śmierć Backofena?) jego wytwórnię przejął Gerhard Neumann. Pianina Backofena sporadycznie pojawiają się na rynku wtórnym.
- Otto Bergmann (1913 – po 1925).
- Brandner & Senta. Żadnych szczegółów działalności firmy ustalić się nie dało. Firma znana jest jedynie z kilku pianin, napotkanych na rynku wtórnym.
- Ludwig Eduard Dorski (ok. 1850-1871) – prowadził wytwórnię fortepianów.
- Moritz Elias (notowany w latach 1910-1942).
- Hansa Pianofabrik (wzmianka w roku 1929) – bliżej nieznana “fabryka fortepianowa” w Gdańsku. Żadne jej instrumenty nie są dziś znane.
- Otto Heinrichsdorff, Danzig (1889-1944). Firma organmistrzowska, produkująca również pianina i fisharmonie. Heinrichsdorff był uczniem Carla Schurichta i od 1890 prowadził jego zakład. W 1897 zbudował własną fabrykę w Oruni przy Neuerweg 15 (dziś – ul. Sandomierska); skład znajdował się przy Poggenpfuhl (Żabi Kruk). W roku 1914 wykupił zakład C. Weykopfa; w 1920 – M. Lipczinskiego. Heinrichsdorff zmarł w roku 1941, lecz jego firma prawdopodobnie jako jedyna w Gdańsku działała do końca II wojny światowej; w każdym razie, nie została zniszczona. Po wojnie jej mienie przejęły Zjednoczone Zakłady Przemysłu Muzycznego. Jej pianina są najczęściej spotykanymi dzisiaj gdańskimi instrumentami.
- W. Jochen, Danzig. Żadne szczegóły działalności wytwórni nie są znane. Jedno z pianin tego producenta przewijało się na aukcjach.
- C. Lehwald (wzmianka w roku 1929).
- Max Lipczinsky (również Lipczinski, Lipczyński) (1890-1920/39).
- Jacob Machowski lub Makowski (ok. 1787-94), budowniczy fortepianów i instrumentów lutniczych. Budował “fortepiany mahoniowe modelu angielskiego”, “Clavecin Royal” oraz skrzypce, dość nisko oceniane. Notowany przy ul. Ogarnej.
- Gerhard Neumann (wzmianka w roku 1925) – następca Maxa Backofena; przejął jego wytwórnię.
- Gerhard Richter, Danzig (prawdopodobnie lata 1920-te).
- C. G. Schlegel – Ohra bei Danzig (Gdańsk-Orunia). Notowany w roku 1893.
- Hugo Siegel, Danzig (lata 1870-90-te? Notowany w latach 1886-93).
- C. Weykopf, Danzig (Carl Herman Weykopf; “C. Weykopf Pianoforte-Fabrik Danzig”; 1850-1914). Firma wyprodukowała łącznie ponad 5750 pianin. Pierwotnie zakład prowadził Carl Herman Weykopf; później – do 1899 – jego syn Louis Weykopf, a po jego śmierci – wdowa Anna. Zakład mieścił się pierwotnie przy Podwalu Staromiejskim, od 1870 – przy ul. Piwnej (Jopengasse). W roku 1914 zakład został wykupiony przez Heinrichsdorffa. Pianina Weykopfa są sporadycznie dziś spotykane.
- G. Wiede, Danzig (lata 1860-te – 1890-te). Notowany po raz ostatni w roku 1893. Znane jest jedno z wczesnych pianin Wiedego, które mogło powstać w latach 1860-ych; stąd ustalona dolna granica okresu działalności.
- Wiszniewscy – rodzina gdańskich i bydgoskich fabrykantów; trzy niezależne wytwórnie.
- J. Ziems (lata 1860-te). Twórca zarówno pianin, jak i fortepianów. Znany jest jeden jego fortepian z ok. 1870 i kilka pianin, prawdopodobnie późniejszych.
Zapytania z wyszukiwarki, prowadzące na tę stronę:
- Pianoforte Danzig (10)
- heinrichsdorff pianino (7)
- fisharmonia naprawa (7)
- pianino hugo siegel (6)
- pianino heinrichsdorff (6)
- pianino hugo siegel danzig (6)
- hugo siegel pianoforte fabrikant danzig (5)
- weykopf danzig (5)
- pianino danzing (5)
- gdańskie pianina weinkompf (4)
- pianino c weykopf danzig (4)
- Poznan harmonium (4)
- c weykopf danzig (4)
- danzig fabryka pianin (4)
- bergmann neumann pianino (3)
- otto heinrichsdorff danzig (3)
- pianino seiler cztery medale (3)
- pianino gdansk (3)
- w jochen danzig (3)
- pianino weykopf (2)
- pianino hugo siegel 12309 (2)
- HUGO SIEGEL DANZIG (2)
- pianino piano fabrik c weykopf danzing (2)
- pianino HEINRICHSDORF (2)
- ile jesy warte pianino c weykopf danzig (2)
- pianofabrik danzig (2)
- klavierfabrik weykopf danzig (2)
- pianino max lipczyński sprzedam (2)
- piyano Brandner& senta (2)
- pianino firmy danzing (2)
- weykopf pianina (2)
- weykopf dancig pianina (2)
- cena pianina krzyzowego heindrihsdorff (2)
- fabryka fortepianów na oruni (2)
- ars organi danzig orgel (2)
- fortepian woroniecki kupię (2)
- gdańsk fisharmonia (2)
- g wiede pianino (2)
- pochodzenie rodziny schlegel (1)
- pianofabrik świdnica (1)
- rudolf awiszus pianofortefo (1)
- producenci pianin gdańsk (1)
- wycena pianin gdańsk (1)
- pianino lipczyński cena (1)
- пианино otto danzig (1)
- w jochen danzig pianino (1)
- pianino otto heinrichsdorff (1)
- renowacja pianin w gdansku (1)
- stroiciel pianin hieronim chojnacki (1)
- seiler fortepian historia (1)
- pianofabrik ohra (1)
- pianino weykopf danzig (1)
- pianino weykopt (1)
- pianio C meoritz (1)
- schlegel rodzina pochodzenia niemieckiego (1)
- seigl pianino (1)
- pianina siegel danzig (1)
- heinrichsdorf pianino (1)
- gdanscy producenci pianin (1)
- g wiede danzig pianino (1)
- g weykopf danzig (1)
- fortepian weykopf danzig 19 w (1)
- fisharmonia kotykiewicz ceny (1)
- fabryka instrumentów muzycznych gdańsk (1)
- fabryka fortepianow w gdansku (1)
- denzig fortepian (1)
- cena pianina krzyzowego heindrihsdorf (1)
- c weykopf danzing (1)
- brandner senta piano (1)
- brandner & senta piano (1)
- heinrichsdorf pianino danzig (1)
- hugo hiegel danzig pianiono (1)
- pianino gdańskie (1)
- pianino danzig cena (1)
- pianino c weykopf danzing (1)
- ars christian gdańsk (1)
- otto heinrichsdorff (1)
- lutnik gdańsk pianina (1)
- kupno pianina w piotrkowie (1)
- Kolekcja instrumentów fisharmonia Poznań (1)
- klavier o heinrichsdorff danzig (1)
- klavier c weykopf danzig (1)
- hugo siegel danzig piano (1)
- hugo siegel danzig 1875 (1)
- hugo siegel (1)
- backofen pianino (1)
Pingback: Max Lipczinsky, fabrykant pianin w Gdańsku | Ars Polonica
Pingback: Wiszniewscy, rodzina gdańskich fabrykantów fortepianów | Ars Polonica
Pingback: Produkcja fortepianów i pianin w Bydgoszczy | Ars Polonica
Tak się składa, że jestem współautorem publikacji na w/w temat:
” Budowniczowie instrumentów muzycznych w dawnym Gdańsku w świetle badań archiwalnych”, ( współautor dr. Hieronimem Chojnackim). Artykuł został wydany przez Wydawnictwo Akademii Muzycznej w Gdańsku. w:” Muzyka w Gdańsku wczoraj i dziś 2 Międzynarodowe Seminarium w Gdańsku w 1992 roku ”
Natomiast o wytwórni pianin i fortepianów Max Lipczinsky powstała praca magisterska Agnieszki Ryżej ( wydział historyczny UG).
Po za tym w zeszytach naukowych UG oraz Akademii Muzycznej w Gdańsku są artykuły prof. Beniamina Vogla o rodzinie Wiszniewskich oraz artykuł Janusza Michalaka o gdańskich XVIII wiecznych budowniczych instrumentów klawiszowych.
O rodzinie Lipczynskich można przeczytać również w książce Davida Binghama pt.” Albert Lipczinski. Malarz niepokorny” ( był bratem Maxa)
Miło mi bardzo!
Pingback: Niemieckie budownictwo fortepianowe na Ziemiach Odzyskanych i Uzyskanych w 1945 roku | Ars Polonica
Pingback: Produkcja pianin i fortepianów w Polsce | Ars Polonica
Posiadam zabytkowe pianino, w nazwie jest kikla wyrazów , jeden z nich to pisane kaligrafią słowo DANZIG . Chciałbym się dowiedziec czegoś więcej o tym pięknym instrumencie a także go odrestaurować.