Wiszniewscy, rodzina gdańskich fabrykantów fortepianów

Jaskrawym zjawiskiem w muzycznej historii XIX-wiecznych Gdańska i Bydgoszczy zapisała się polskiego pochodzenia rodzina Wiszniewskich, budowniczych fortepianów.

W tej chwili trudno powiedzieć, w jakim stopniu i czy była ona zasymilowana, ale obierane imiona – Friedrich, Eugen, Bernhard, Philibert etc. – raczej nie pozostawiają co do tego wątpliwości.

Prawdopodobnie, rodzina wywodziła się z Warmiaków lub Mazurów, zamieszkujących południowe przedpola Królewca. Budownictwem fortepianów (w latach 1820-1896) zajmowało się pięciu członków rodziny, zgromadzonych wokół trzech niezależnych wytwórni w Gdańsku i co najmniej jednej w Bydgoszczy

Pierwsza wytwórnia

Jacob Bernhardt Wiszniewski (Vogel podaje również formę “Jakób Wiśniewski”, jednak nie wiadomo, skąd zaczerpniętą) “senior” (urodzony 13.VIII.1799 w Insterburgu (Wystruć, obecnie Czerniachowsk), zmarł 22.VII.1867 w Gdańsku; działalność w Gdańsku: 1826 [1830?] – 1867) – gdański organmistrz i producent fortepianów. W latach 1820-26 (lub 1820-30) prowadził wytwórnię fortepianów w Bydgoszczy, później (ok. 1825) przeprowadził się do Gdańska, gdzie pierwotnie pracował dla Christiana Ephraima Arendta (w 1825 poślubił jego córkę Johannę Juliannę), a później założył własną wytwórnię w domu własnym w Karthauseihof 126 (dziś ul. Św. Ducha (Heiligegeistgasse)). Był wziętym wytwórcą, posiadał liczne tytuły dworskie, opatentował liczne wynalazki ulepszające fortepiany. Jako organmistrz naprawiał organy oliwskie oraz zbudował szereg instrumentów dla kościołów ewangelickich. Oprócz organów, budował fortepiany (stołowe i skrzydłowe), pianina oraz instrumenty hybrydowe (fortepianu z fisharmonią). Oferowane w 1859 r. fortepiany stołowe były jednymi z nielicznych, a na pewno najpóźniejszymi instrumentami tego gatunku produkowanymi zarówno w Gdańsku, jak i w środowisku polskich fortepianmistrzów. Brał udział w wystawach (Berlin, 1844, Gdańsk, 1858), prawdopodobnie nieskutkujący nagrodami. Do dzisiaj zachowało się kilka instrumentów J. B. Wiszniewskiego, w tym stołowy (ok. 1840-45) i skrzydłowy (ok. 1840-45) z herbem Gdańska połączonym z orłem piastowskim w koronie, o typowej, “chopinowskiej” skali (CC-a4) i mechanice wiedeńskiej. Przed śmiercią przekazał swoją wytwórnię synowi Feliksowi Teodorowi Wiszniewskiemu.

Felix Theodor Wiszniewski (daty życia nieznane; działalność w latach 1867-1873), syn Jacoba Bernhardta Wiszniewskiego, od niego też pobierał naukę zawodu. Od lutego 1867 samodzielnie prowadził wytwórnię ojca przy ulicy Heiligegeistgasse 126, lecz od ok. 1871 roku zaprzestał produkcji na rzecz handlu importowanymi instrumentami.

Zachowane instrumenty tej wytwórni znakowane były “J. B. Wiszniewski, Königl. Hof Piano-Forte Fabrikant, Danzig” oraz “J. B. Wiszniewski senr., Königl. Hof Pianoforte Fabrik in Danzig, Karthauseihof 126”.

Druga wytwórnia

Friedrich Benjamin Wiszniewski, młodszy brat Jacoba Bernhardta Wiszniewskiego (urodzony ok. 1802 w Gumbinnen (Gąbin, ob. Gusiew), zmarł 25.I.1854 w Gdańsku; działalność w latach ok. 1830-1854). Gdański fabrykant fortepianów. Pierwotnie, podobnie jak i starszy brat, pracował dla Christiana Ephraima Arendta (w 1830 poślubił jego córkę Mathilde Emilię, 1810-73). Później, ok. 1830, założył własną wytwórnię, która mieściła się przy ul. Św. Ducha (Heiligegeistgasse) 992, później (ok. 1860) – przy ul. Grobla III, 3. Należał do władz miejskich Gdańska. Swoje instrumenty wystawiał na wystawach przemysłowych, m.in. Paryż (1855; medal II klasy), Gdańsk (1858, bez nagrody). Zachowały się co najmniej dwa fortepiany jego produkcji, znakowane jako “Friedrich Wiszniewski [jun.]” (imienia Benjamin nie używał). Po śmierci jego wytwórnię prowadziła wdowa, Mathilde Emilie, wraz z jej bratem, Otto Arendtem (1854-56), a później z Adolfem Weise (1856-68); aż do 1868 instrumenty firmy były sygnowane “Friedrich Wiszniewski”. W roku 1868 firmę przejął syn Matyldy i Friedricha, Philibert Friedrich Wiszniewski.

Instrument wytwórni z ok. 1850 był sygnowany “Friedrich Wiszniewski à Danzig” i posiadał pełne 7 oktaw (szczegóły mechanizmu nie są mi znane).

Philibert Friedrich Wiszniewski, syn Friedricha Benjamina Wiszniewskiego i Mathilde z domu Arendt (działalność samodzielna w latach 1861-1896), od roku 1868 prowadził wytwórnię ojca i jego żony. Jego działalność w latach 1861-68 nie została wyjaśniona. Wytwórnia do 1881 mieściła się pod starym adresem (Grobla III, 3), później – przy ul. Długiej (Langegasse) 29, później – przy ul. Piwnej (Jopengasse) 56. Instrumenty Philiberta Friedricha Wiszniewskiego nie są znane; prawdopodobnie, żaden się nie zachował.

Trzecia wytwórnia (niepewna)

Eugen Albert Wiszniewski (wg Rottermunda – Eugen Adalbert), inny syn Jacoba Bernhardta Wiszniewskiego (daty życia: ok. 1826 – 28.V.1888; działalność w latach ok. 1845-88). Pierwotnie (od ok. 1840, 1845 lub 1850) prowadził pozostawioną przez ojca wytwórnię fortepianów w Bydgoszczy (albo otworzył swoją własną), gdzie produkował fortepiany sygnowane własnym nazwiskiem. Wystawiał instrumenty na wystawy przemysłowe i eksportował fortepiany do Rosji. Dalsza działalność Eugena Alberta Wiszniewskiego jest niejasna: wg. Novak Clinkscale, Bydgoszczą (1850-1888) działalność E. A. Wiszniewskiego się ograniczyła; natomiast według Vogla, po 1855 (Rottermund: 1858) Eugen Albert przeprowadził się do Gdańska, gdzie założył własną wytwórnię. Adresy w Gdańsku (wg Vogla): do 1862 – ul. Chlebnicka (Brotbakengasse) 28; od IV.1862 – ul. Długa (Langegasse) 35. W 1855 (w Gdańsku? w Bydgoszczy?) produkował i oferował fortepiany stołowe oraz skrzydłowe, pianina oraz prawdopodobnie fortepiany z klawiaturą pedałową. Jego instrumenty były cenione m.in. przez Józefa Wieniawskiego (1854) i Hansa von Bülow (1855). Los wytwórni po 1862 nie jest znany. Zachował się co najmniej jeden instrument – fortepian skrzydłowy (wg Vogla, ok. 1840, wg Novak Clinkscale – “po 1850”, czyli produkcji bydgoskiej; wg Rottermunda – ok. 1850) Eugena Alberta Wiszniewskiego, omówiony na stronie Bydgoszczy. Przez pewien okres posiadał filię we Frankfurcie nad Odrą. Ożenił się (22.X.1850) z Berthą Julianną z domu Neumann, z którą miał syna.

“Bracia Wiśniewscy” – enigmatyczny twór, notowany przez Vogla (mogło chodzić o Jacoba Bernhardta i Friedricha Benjamina Wiszniewskich). Prawdopodobnie, wspólna firma braci nigdy nie istniała, jednak pod taką nazwą (być może, Gebrüder Wiszniewski?) bracia Wiszniewscy występowali w latach 1833 i 1836 w berlińskim urzędzie patentowym. Niewykluczone, że po prostu wspólnie, “rodzinnie” opatentowali jakiś wynalazek, na czym zaoszczędzili.

Zapytania z wyszukiwarki, prowadzące na tę stronę:

  • pianino otto bauer siegen I W (5)
  • albert wiszniewski (3)
  • wiszniewski danzig piano (2)
  • adalbert wiszniewski (1)
  • wiszniewski fortepian (1)
  • wiszniewski (1)
  • skala CC-a4 (1)
  • ród wiszniewskich (1)
  • ród neumann gdańsk (1)
  • pianino adolf gross allegro (1)
  • marka przedwojennychniemieckich samochodów (1)
  • hoflieferant 11975 theodor betting (1)
  • herby niemieckich fabrykantów danzig gdańsk (1)
  • contact o-k in ua loc:PL (1)
  • Ceny fortepianow z 1870 roku (1)
  • ars polonika gdansk groblaIII (1)
  • adolf gross marka pianina (1)
  • wytwornia fortepianow w bydgoszczy (1)

  1. Pingback: Max Lipczinsky, fabrykant pianin w Gdańsku | Ars Polonica

  2. Pingback: Produkcja pianin i fortepianów w Gdańsku | Ars Polonica

  3. Pingback: Produkcja fortepianów i pianin w Bydgoszczy | Ars Polonica

  4. A to ciekawe – bo ja jestem właścicielem fortepianu sygnowanego Friedrich Wiszniewski. Muszę tylko zerknąć na datę produkcji.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *