Przyczynek do budownictwa fortepianów w powojennej Polsce

Próbując znaleźć cokolwiek w sieci na temat działalności fabryk fortepianowych w powojennych Brzegu i Lesznie, natrafiam tylko i wyłącznie na własną stronę. Dobre, co?!

Ale dzisiaj udało mi się znaleźć w sieci ciekawy dokument opisujący powstanie polskiego przemysłu muzycznego w pierwszych powojennych latach. Państwowego przemysłu muzycznego, rzecz jasna. 

Grzebiąc w tużpowojennej rzeczywistości i nomenklaturze komunistycznej, dostaję ciarek. Centralny Urząd PlanowaniaZjednoczone Zakłady Przemysłu MuzycznegoCentrala Handlu Przemysłu MuzycznegoZwiązek Autorów i Kompozytorów ScenicznychZwiązek Polskich Artystów Plastyków… Robi mi się niedobrze od socjalistycznego współzawodnictwa, od nicości podniesionej do rangi instytucjonalnej, od urzędowej bylejakości, od “artystycznego” “ponad-100%” “wyrabiania normy”, od wojującego beztalencia, od korporacyjności, gdzie ręka rękę myje, a zwłaszcza od tego, że i dzisiaj tysiące wcale nie starych jeszcze “artystów” z namaszczeniem odnoszą się do podobnych bytów i organizacji, w których wcale nie trzeba było być artystą, ale działaczem – i owszem. Z zachwytami wspominają gastrole w ZSRR (składające się z popijaw oraz kaleczenia kilkunastu zapoznanych rosyjskich słów) oraz darmowe wczasy w Ciechocinku (składające się z popijaw i podrywania aktualnie wypoczywających przodowniczek pracy). A że czasem napotykam na takich “wczorajszych” ludzi nawet dzisiaj, to nasuwają mi się bardzo niedobre skojarzenia, skutkujące zwykle grypą żołądkową.

No ale wróćmy do meritum. Otóż czytam Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki (z dnia 29.07.1947) o utworzeniu państwowego przedsiębiorstwa “Zjednoczone Zakłady Przemysłu Muzycznego”, w skrócie ZZPM. Ach te skróty! Gdyby tę nazwę dodatkowo rozbudować, np. do postaci “Zjednoczone Orderu Sztandaru Pracy Zakłady Przemysłu Muzycznego i Meblowego imienia Hilarego Minca”, to by dopiero skrót był! ZOSPZPMiMiHM!! A jak wspaniale prezentowałaby się ta nazwa na pianinie… Co tam jakaś “Calisia”! Pianino eksportowo-dewizowe marki ZOSPZPMiMiHM, model Menuet-101!

Ups, znów się zagalopowałem… Owe przedsiębiorstwo miało się zajmować produkcją i renowacją wszystkich możliwych instrumentów muzycznych, nagraniami płytowymi oraz zbytem wszystkiego, co wyprodukuje bądź wyremontuje.

Ale najciekawszą dla mnie informację znajduję w paragrafie ósmym:

“Przekazaniu na rzecz ZZPM podlegają następujące zakłady przemysłowe:

  • Fabryka Fortepianów i Pianin Heinrichsdorf w Gdańsku
  • Fabryka Fortepianów i Pianin Seiler w Legnicy
  • Fabryka Fortepianów i Pianin Liehr w Legnicy
  • Fabryka Fortepianów i Pianin Fricke w Legnicy
  • Fabryka Fortepianów i Pianin Schütz Co (sic!) w Brzegu nad Odrą
  • Fabryka Fortepianów i Pianin A. Ecke w Rawiczu
  • Fabryka Fortepianów i Pianin Piano-Olbrich w Kłodzku
  • Fabryka Klawiatur Stamnitz (sic!) w Legnicy
  • Tietz – Kunstharmonium, M. Schlag” (sic!) w Lwówku (Śląskim)
  • Fabryka Mechanizmów Klawiszowych Gadebusch w Lubinie Legnickim
  • oraz Polskie Zakłady Fonograficzne “Odeon” w Warszawie”.

To powyższe – to bardzo istotna i ciekawa informacja. Po pierwsze, z niewielkim wyjątkiem chodzi w niej o przejęcie poniemieckiego mienia na Ziemiach Odzyskanych. Po drugie, dowiadujemy się z niej o tym, które niemieckie zakłady działały do końca II wojny światowej (co nie w każdym przypadku było dotychczas oczywiste). Po trzecie, ciekawostką jest nazwanie lubińskiej fabryki mianem “Gadebusch”, nie zaś “Langer” – co dopiero należy właściwie zinterpretować z historycznego punktu widzenia. Po czwarte, zwraca uwagę przejęcie fabryki fisharmonii, zupełnie przedmiotowo niewyjaśnione. Po piąte, staje się jasne, jak bardzo powojenny przemysł (polski? komunistyczny?) nie potrafił zagospodarować tego, co zyskał. Gdzie się podziało mienie zakładów? Co się stało z produkcją fortepianów w Gdańsku, w Kłodzku? Czy którakolwiek z wymienionych fabryk rozpoczęła swoją działalność po wojnie, zanim wszystko się sprowadziło do Legnicy, Lubina i Kalisza?

I wreszcie rzecz najciekawsza: najbardziej intrygująca jest nie tyle lista wymienionych zakładów, co lista zakładów i fabryk pominiętych. P. F. Welzel czy Traugott Berndt we Wrocławiu? Fibiger w Kaliszu? Betting w Kaliszu i Lesznie? Dziesiątki innych niemieckich i polskich firm, które się znalazły w nowych granicach państwa? Co prawda, nie ma raczej statystyk, ile dokładnie firm dotrwało do końca II wojny, a ile wykończył kryzys ekonomiczny 1929-35; ile fabryk przetrwało wojnę, a ile zostało zniszczonych w czasie “obrony”, czyli “wyzwolenia”. Ile fabryk poddało się ewakuacji wraz z pracownikami i sprzętami, a ile doczekało zakończenia wojny na miejscu. Ale przecież wiadomo, że polskie fabryki zarówno Fibigera, jak i Bettinga, przetrwały. Dlaczego zatem nie ma ich w wykazie? Dlaczego fabryka A. Ecke (czy powinienem ją nazwać “niemiecką”?) z polskiego przed wojną Rawicza w wykazie figuruje, natomiast fabryka Bettinga (z pewnością “polska”) z leżącego obok Leszna (również polskiego) – nie? Co do ostatniej fabryki: dziś już wiadomo, że nie została znacjonalizowana, choć i działalność jej po wojnie wybitnie ograniczono.

Powstają również inne pytania, na które odpowiedzi nie ma. Czy i w jakim stopniu, oraz w jaki sposób, wykorzystano w powojennej produkcji pianin i fortepianów “zapożyczone” z wymienionych wyżej fabryk wzory, prefabrykaty i podzespoły? Czy może nie tylko pewien model pianina Eduarda Seilera był potem powielany przez legnicką fabrykę, lecz i modele Olbricha, Frickego, Liehra i innych znalazły swoją kontynuację w krajowym przemyśle?

Obawiam się, że, szukając w sieci odpowiedzi na powyższe pytania, natrafię jedynie na swój własny post, który w tej chwili piszę. Ale wszystkie tropy, sugestie, wzmianki, wspomnienia czy refleksje są mile widziane!

Zapytania z wyszukiwarki, prowadzące na tę stronę:

  • strojenie pianin kłodzko (7)
  • zjednoczone zakłady przemysłu muzycznego (6)
  • producent pianin legnica (5)
  • a schütz & co (4)
  • Kalisia pianoforti (3)
  • carl vieweg producent (3)
  • lwowek slaski przed 2 wojna swiatowa (2)
  • strojenie pianin rawicz (2)
  • Firmy produkuj?ce cz??ci przemys?owe w Polsce loc:PL (2)
  • ciechocinek CommentLuv (2)
  • zakłady muzyczne w polsce (1)
  • pianino zjednoczone zaklady przemyslu muzycznego (1)
  • pieśni rosyjskie powojenne (1)
  • zzpm calisia (1)
  • produkcja pianin w prl (1)
  • przejete fabryki w powojennej polsce (1)
  • stary fortepian w kłodzku (1)
  • zjednoczony przemysł muzyczny (1)
  • zjednoczonego przemysłu muzycznego (1)
  • strojenie pianina klodzko (1)
  • zjednoczeniezakładówprzemysłumuzycznego (1)
  • strojenie pianina rawicz (1)
  • zakład sztandar* pracy (1)
  • pianino rawicz (1)
  • pianina i fortepiany ecke rawicz (1)
  • niemiecki zakład SCHUTZ-MARKE (1)
  • centrala handlu przemyslu muzycznego prl (1)
  • ciekawe fabryki przemyslowe w polsce (1)
  • FABRYKA FORTEPIANOW ECKE RAWICZ (1)
  • fabryka fortepianow i pianin rawicz (1)
  • fabryka fortepianów rawicz (1)
  • 2 wojna swiatowa w lwowku slaskim (1)
  • fortepian kłodzko wojna (1)
  • kalisz budownictwo powojenne (1)
  • katalog firmy fonograficznej odeon allegro (1)
  • książki powojenne na temat budownictwa (1)
  • legnica fabryka pianin znow zyje (1)
  • legnickie zakłady produkcji pianin (1)
  • lwówek sl podczas 2 wojna (1)
  • lwowek sl w czasie 2 wojny swiatowej (1)
  • kunstharmonium (1)
  • lwowek slaski przed wojna (1)
  • calisia menuet ars polonica (1)

  1. Pingback: Kaliska Fabryka Fortepianów i Pianin (KFFP) | Ars Polonica

  2. Pingback: Legnicka Fabryka Fortepianów i Pianin (LFFP, „Legnica”) | Ars Polonica

  3. Pingback: Dolnośląska Fabryka Instrumentów Lutniczych w Lubinie („Defil”, DFIL) | Ars Polonica

  4. Pingback: Fabryka Pianin i Fortepianów w Brzegu | Ars Polonica

  5. Pingback: Offberg Flugel- & Pianinofabrik | Ars Polonica

  6. Pingback: Produkcja pianin i fortepianów w Gdańsku | Ars Polonica

  7. Pingback: Niemieckie budownictwo fortepianowe na Ziemiach Odzyskanych i Uzyskanych w 1945 roku | Ars Polonica

  8. Pingback: Produkcja pianin i fortepianów w Polsce | Ars Polonica

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *