Szczecińskie pianina i fortepiany

Szczecin, pomimo doskonałej lokacji geograficznej (“geopolitycznej”, jak to się mówi dzisiaj), wydawał się leżeć w całkowitej prowincji kulturalnej niegdysiejszych Niemiec (zresztą, czy teraz jest inaczej?). Nie zmienią tego ani działalność głęboko przeze mnie szanowanego Carla Loewego, wybitnego kompozytora niestroniącego się polskich akcentów w swojej twórczości, ani twórczość dopiero co odkrywanego kompozytora Johanna Wilhelma Gabrielskiego, ani spuścizna kompozytorska dobrze mi znanego i przeze mnie lubianego, ale mimo wszystko marginalnego organisty, jakim był Gustav Flügel, ani wreszcie kilkanaście nazwisk fabrykantów pianin, działających w tym mieście. Żaden z nich nie należy do czołówki producentów choćby niemieckich, nie mówiąc już o europejskich czy światowych.

Jednak – nie każdy zabytek ma obowiązek być Wersalem, a nie każdy fortepian – Steinwayem.

Ale każdy zabytek trzeba znać. Inaczej, myśląc tylko o wersalach, pozostaniemy w ogóle bez zabytków.

O niejednej firmie produkującej fortepiany nie wiemy dzisiaj absolutnie nic – nie dlatego, że zniszczono archiwa, ale dlatego, że nie dotarł do nas żaden jej instrument. Tak samo jak wymierają na święcie języki i dialekty, jak szczezają całe gatunki flory i fauny, tak samo na krawędzi nieistnienia są fortepiany i pianina poszczególnych firm. Mógłbym w dwie minuty utworzyć pokaźną listę firm, których instrumenty nie zachowały się wcale, lub zachowały się w 1-2 egzemplarzach. I wystarczy mały pożar, lekka powódź, chwila nieuwagi – a i tych pojedynczych egzemplarzy może już nie być.

Każdego dnia w Polsce giną pianina i fortepiany. Nie tylko w Polsce, nie tylko fortepiany…

Myśląc tylko o wersalach, nigdy nie pozbędziemy się kompleksów. Bowiem Wersal jak był oddalony o tysiące kilometrów, tak i pozostanie na tym samym miejscu, na całkiem cudzym terenie. Nic nam po nim.

Wróćmy do Szczecina.

Jeżeli w przypadku Gdańska można jeszcze mówić o jakimś polskim udziale w budownictwie pianin, to w przypadku Szczecina związków z Polską nie ma żadnych.

Jeżeli w również całkiem prowincjonalnym pod względem muzycznym (i fortepianowym) Wrocławiu mamy do czynienia z choćby ograniczoną produkcją fortepianów, z kilkoma znaczącymi postaciami w dziedzinie ich budownictwa, to Szczecin w zasadzie jest pozbawiony jakichkolwiek rozpoznawalnych nazwisk. Do tego, fortepiany szczecińskie należą do najrzadszych – produkowano je w ilościach tak nieznacznych, że na rynku wtórnym są dziś absolutnie niedostępne. Mogę przypuszczać, że produkcja fortepianów w Szczecinie wynosiła ok. 1/100 produkcji pianin (przy całej ograniczoności tej ostatniej). Zresztą, Szczecin nie wydaje się być tu zupełnym ewenementem – np. poznańskie fortepiany są mi całkowicie nieznane (mimo iż wiadomo, że były).

Podaję zatem listę alfabetyczną wszystkich producentów pianin, fortepianów i fisharmonii w Szczecinie, których udało mi się ustalić – wraz z całą zgromadzoną informacją. Tych firm jest na razie 19 – więcej, niż można znaleźć w jakimkolwiek opracowaniu naukowym lub katalogu.

W szeregu opracowań można znaleźć “cudowne powielenie” nazwisk. Zjawisko to wynika z włączenia do zestawień producentów instrumentów również ich sprzedawców oraz stroicieli. Jednak uważam, że należy “oddzielić much od kotletów”. Owszem, sprzedawcy pianin często uruchamiali ich produkcję na potrzebę własnej sprzedaży, zaś fortepianmistrz, który budował fortepiany, również je stroił i naprawiał – jednak mimo wszystko wymieniać ciurkiem jednych i drugich oznacza deprecjonowanie faktu budowy własnych pianin i niepotrzebne zwielokrotnienie zjawiska za pomocą tuzinów dodatkowych nazwisk, czyli handlarzy, którzy jedynie sprzedawali pianina, i stroicieli, którzy pianina serwisowali. Zatem wymieniam tu jedynie te nazwiska, w przypadku których własna produkcja jest bezsporna i udowodniona.

Bartholdt
Böttger
Böttcher
Herzog
Huet
Joachim
Junfert
Kaltschmidt
Klingler
Köhler
Lichtenstein
Pehlke
René
Schwencke
Thieme
Thoms
Wegner
Wilke
Wolkenhauer

  • E. Bartholdt, Stettin (Ernst Bartholdt, Stettin; również Bartholdt, Stettin) (ok. 1918). Szczeciński sprzedawca pianin (działalność w latach 1886 – po 1941), który również produkował je na niewielką skalę. Znane są nieliczne pianina Bartholda. W latach 1893-97 notowany adres – Möncherstrasse 19 (lub 12), w 1900-09 – Kaiser-Wilhelm-Strasse 99. Ernst Barthold zmarł 24.09.1924. Jego synem był inny szczeciński handlarz pianin, Fritz Barthold (notowany 1890-97), którego skład [?] mieścił się przy Heinrichstrasse 4 (1893) i Pölitzerstrasse 74 (1900). Po śmierci Ernsta (1942) syn Fritz połączył interesy i przeniósł firmę pod adres Kaiser-Wilhelm-Strasse 51. Od roku 1936 firma połączyła się z wytwórnią Wolkenhauera.
  • C. Böttger (ok. 1860 – po 1865), producent m.in. fortepianów (ponad 1720 instrumentów). Znany jest jego fortepian nr 1724, sygnowany C. Böttger, Stettin, prostostrunowy, z mechaniką staroangielską i listwą zaczepową ze wspórnikami. Znane jest również jego prostostrunowe dolnotłumikowe pianino (sygnowane C. Böettger in Stettin – sic), o skali 7 oktaw (AAA-a4), o nieustalonym numerze. Wytwórnia wystawiała swoje pianino na wystawie w Szczecinie (1865).
  • Böttcher (Boettcher) (przed 1854 – po 1865) – mało znana wytwórnia fortepianów w Szczecinie. Oto wszystkie znane szczegóły w kolejności chronologicznej: 1854-61 – pracownikiem firmy był Hermann Matz; 1862 – firma wystawiła swój instrument na Wystawie Światowej w Londynie; 1864 – w wytwórni powstał dwumanuałowy instrument o nazwie “Klavierharmonium”, gdzie jeden manuał odpowiadał klawiaturze pianina, zaś drugi – fisharmonii. 1865 – wytwórnia notowana pod adresem Grosse Wollweberstrasse 16. Zastanawiającą jest zbieżność nazwisk Böttchera i C. Böttgera, zwłaszcza w kontekście tego samego okresu udokumentowanej działalności. Możliwe, że chodzi o tę samą firmę.
  • Ewald Herzog (Herzog, Stettin, również E. Herzog Stettin, Pianoforte-Fabrik) (1893 – po 1906/ok. 1930). W niektórych źródłach podaje się data założenia “ok. 1886”; w innych – “1888”. W roku 1898 produkowała 8 modeli pianin, w roku 1899 zdobyła złoty medal na Wystawie Higienicznej w Dreźnie. Ewald Herzog zmarł 20.07.1902; po jego śmierci firmę prowadziła wdowa Agnes. Z roku 1906 pochodzi ostatnia wzmianka, sugerująca produkcję pianin przez firmę Herzog. W 1929 notowana już tylko jako handlująca instrumentami, bez ich produkcji. Po roku 1930 nienotowana (prawdopodobnie upadła podczas kryzysu ekonomicznego). Adresy firmy: (1900) – Philippstrasse 18; (ok. 1906) – Schulzenstrasse 20 (fabryka), (1909) – Grosse Wollweberstrasse 30 (ul. Tkacka; magazyn); (1912) – Berliner Tor 12 (skład); dalszych adresów nie podaję.
  • F. Huet, Stettin (Ferdinand Huet, Ferd. Huet, Huét) (lata 1840-50-te? – 1871 / po 1890?). W wytwórni Hueta powstało ponad 440 fortepianów (pianin?); znany jest instrument nr 442, niedatowany, ale niekoniecznie jeden z ostatnich.  W 1871 roku zakład został przejęty przez firmę G. Wolkenhauer, która kontynuowała w nim produkcję instrumentów już pod własną nazwą. Jednak pod starą nazwą wytwórnia była notowana jeszcze w 1890, co mogło oznaczać równorzędną produkcję pod dawną nazwą. Spotykana w literaturze forma nazwiska “Huét” oznacza, że samogłoski u+e nie łączą się w samogłoskę ü, lecz tworzą dyftong ue. Adres firmy w roku 1909: Schuhstrasse 4.
  • Heinrich Joachim, Stettin (Heinr. Joachim) (1885 – po 1921). Pojedyncze jego instrumenty można spotkać na rynku wtórnym (znane jest jego pianino m.in. o numerze seryjnym 4652). Adres wytwórni: Breitestrasse 64 (1893), Breitestrasse 18 (1900-03), Kohlmarkt 8 (1906-12). Nie wiadomo, jak długo trwała produkcja własnych pianin, ani kiedy się rozpoczęła – Joachim posiadał również skład oraz introligatornię. Wzmiankowany numer “4652” niemal na pewno jest zmanipulowany i nie odzwierciedla faktyczną liczbę wyprodukowanych pianin.
  • B. Junfert, Stettin (wzmianki w latach ok. 1905-18). Prawdopodobnie, nazwa firmy jest nieprawidłowa, gdyż figurowane “H” na tabliczkach firmowych pianin jest zazwyczaj mylnie odczytywane jako “B”. Z całą pewnością, wytwórnia nazywała się “H. Junfert, Stettin”, jako że chodziło o Hermanna Junferta [starszego].
  • H. Junfert, Stettin (Hermann Junfert [młodszy]) (1920-1945). Kolejny właściciel rodzinnej firmy “Junfert”. Wytwórnia mieściła się przy ul. Logengarten 6 (od 1933 – Vogelstangenberg 6: czy jest to inny adres, czy ulica zmieniła nazwę?); tamże mieszkała rodzina. Wg przekazów rodzinnych, Hermann Junfert, urodzony w Szczecinie w 1896 r., od 1920 uniezależnił się (od ojca Hermanna?), przy czym nie jest zrozumiałe, czy założył własną firmę, czy przejął prowadzenie rodzinnego warsztatu. Wg tychże rodzinnych przekazów, Junfertowie przybyli do Szczecina “ze Wschodu”: z terenów dzisiejszych Łotwy lub Estonii, ewentualnie też Litwy lub północnych Prus Wschodnich (obwodu kaliningradzkiego). W latach 1930-ych niewielki warsztat został rozbudowany do wielkości fabryki. Hermann Junfert junior zmarł w Mayen po 1966 roku.
    Do dzisiaj w obiegu pozostały nieliczne pianina firmy Junfert (a dokładniej, obu H. Junfertów – starszego i młodszego). Nie da się stwierdzić, ile instrumentów wyprodukowała wytwórnia. Na początku 1931 roku (wynika to z datowania mechanizmu) powstało pianino o numerze seryjnym 145, co może oznaczać, że, podobnie jak i w przypadku wytwórni Sommerfelda, rok założenia wytwórni nie musi oznaczać roku rozpoczęcia produkcji. Więc możliwe jest, że produkcję rozpoczęto dopiero w momencie rozbudowy warsztatu, być może w roku 1930.
    Jednak jeszcze dziwniejszym jest domniemany fakt rozpoczęcia produkcji w momencie, kiedy już trwał największy XX-wieczny kryzys ekonomiczny na świecie, który pogrzebał wiele wytwórni pianin i fortepianów, również w Polsce i Niemczech.
    Tak czy owak, niewiele dziś wiemy na temat działalności wytwórni, liczby wyprodukowanych instrumentów czy momentu zaprzestania produkcji.
  • Kaltschmidt (Friedrich Wilhelm Kaltschmidt, F. W. Kaltschmidt in Stettin) (1840 – po 1897) – szczecińska wytwórnia organów oraz fisharmonii. Wytwórnię w Szczecinie założył Emil Kaltschmidt (senior) w roku 1840; od 1850 (lub wcześniej) firmę prowadził F. W. Kaltschmidt, znany również z remontu organów w katedrze oliwskiej (1863-65); w roku 1890 właścicielem firmy był Emil Kaltschmidt junior. Znana jest przynajmniej jedna fisharmonia F. W. Kaltschmidta z roku 1851.
  • Gebr. Köhler, błędnie Kohler (Gebr. Köhler Stettin Pianoforte-Fabrik) (1920 – po 1926). Właścicielami wytwórni byli bracia Arthur, Johannes i Willi. Oprócz wytwórni istniał również skład. Pianina tej firmy są sporadycznie spotykane na rynku wtórnym.
  • Lichtenstein (L. Lichtenstein & Co., Stettin; Leopold Lichtenstein) (ok. 1904 – przed 1926) – notowana w 1909 niszowa wytwórnia pianin. Pod taką samą nazwą działała wytwórnia pianin we Frankfurcie nad Menem (1864 – po 1909), jednak po śmierci właściciela, Hermanna Lichtensteina (1903/04), nowy właściciel Robert Schwartz przeniósł produkcję (przynajmniej częściowo) do Szczecina. Adres wytwórni: Königstor 2 (1906-09). W roku 1926 produkcji już nie było – pod tymże adresem działał skład oraz warsztat naprawczy, którego właścicielem nadal był Robert Schwartz. Pianina Lichtensteina z okresu szczecińskiego są bardzo rzadko spotykane, co świadczy o produkcji na bardzo małą skalę. Jedyne znane mi pianino szczecińskiej produkcji ma numer seryjny 16425, co stanowi kontynuację numeracji używanej od początku działalności wytwórni we Frankfurcie.
  • F. Pehlke (notowany w 1848). Jego fortepian stołowy (jedyny znany dzisiaj instrument) zachował się w Muzeum Muzycznym (Musikmuseet) w Sztokholmie.
  • C. René (C. René Stettin, René & Co., Stettin) (1860-1926). Fabryka nienotowana w literaturze branżowej. Jedna z wcześniejszych wzmianek ze stycznia 1884 informuje o ofiarowaniu przez szczecińską fabrykę pianina (lub fortepianu) liceum muzycznemu w Rzymie. Dziś na rynku wtórnym pianina tej wytwórni występują sporadycznie. Jedno z późniejszych pianin (sygnowane René & Co., Stettin, Herzogl. Sächs. Hof-Pianoforte-Fabrikanten) ma numer seryjny 11601 i pochodzi z ok. 1910 roku. Jeszcze inne pianino ma numer 11210. Inne, starsze pianino (C. René Stettin) pochodzi z lat 1870-ych. Adres: Marienplatz 2. Carl Alfred René (Szczecin, 12.09.1833-2.05.1876) – szczeciński fabrykant pianin, syn emigrantów z Francji. Był uważany za oszusta, gdyż firma “René & Co.” kupowała od innych producentów pianina i sprzedawała je jako własne (inf.: Mirosław Mastalerz). Stąd, pomimo niewątpliwego istnienia własnej produkcji pianin, nie ma pewności, które ze spotkanych dziś na rynku wtórnym pianin sygnowanych jako “René” jest w rzeczywistości dziełem tej firmy. Tak samo podane wyżej numery seryjne mogą być zarówno a) oryginalnymi numerami innych wytwórni; b) oryginalnymi lub zmanipulowanymi numerami wytwórni René; c) zmanipulowanymi numerami nadawanymi przez René pianinom cudzej produkcji.
  • W. Schwencke, Stettin (Walter Schwencke) (ok. 1910-30). Pianina tej firmy są bardzo rzadkie. Jedno z nich na podstawie zainstalowanego w nim mechanizmu Langera datuje się rokiem 1927. Firma nie notowana w literaturze branżowej; sam Schwencke znany jest jako stroiciel i korektor oraz właściciel składu instrumentów. Lata działalności firmy podano hipotetycznie. Adres: Kleine Domstrasse 23 (1912), Friedrich-Karl-Strasse 6 (1925-30).
  • H. Thieme (notowany w latach 1890-1903). Adres: Falkenwalderstrasse 4 (1890), Bogislavstrasse 42 (1900), Deutsche Strasse 18 (1903). Brak wiadomości o zachowanych instrumentach.
  • C. P. Thoms, błędnie Thomas (wzmianka w roku 1830). Znany jest jego fortepian w kształcie piramidy o skali CC-a4 i czterech pedałach.
  • A. E. Wegner, “A. E. Wegner, Stettin, Niederlage Piano, Flugel, Harmoniums” (1897 – ok. 1930). Pierwotnie istniał tylko skład instrumentów. Zakład produkcyjny pianin powstał dopiero ok. 1925 roku. Nie wiadomo, czy produkował również fisharmonie i fortepiany (czy tylko handlował nimi). Adres: Bismarckstrasse 10 (1925-1930). Zapewne do tejże rodziny należał prowadzący osobny handel pianinami E. Wegner (notowany w latach 1906 – po 1909 przy Louisenstrasse 3).
  • Ernst Wilke (E. Wilke in Stettin) (1840 – po 1884). Przed przeprowadzką do Szczecina Wilke działał we Wrocławiu (1835-40). Założyciel firmy Ernst Wilke zmarł w roku 1869; prowadzenie firmy objął jego syn, E. C. A. Wilke (1846 – po 1920). Adres (1890): Louisenstrasse 21. W latach 1850-56 firma produkowała przeważnie fortepiany stołowe o krzyżowym układzie strun; w roku 1871 produkowała fortepiany, fortepiany stołowe oraz pianina; w roku 1882 – pianina krzyżowe. Do końca 1883 roku wyprodukowano ponad 2000 instrumentów. Znane mi pianino (E. Wilke, Stettin) posiada numer seryjny 1584; inne ma numer 1870. Nie wiadomo, kiedy dokładnie zaprzestano własnej produkcji instrumentów (z pewnością po roku 1884, kiedy E. Wilke junior wystąpił ze spółki i wyprowadził się ze Szczecina); w roku 1900 firma zajmowała się wyłącznie handlem sprowadzonymi instrumentami.
  • G. Wolkenhauer (1853/1871-1945?). Największa i najbardziej znana szczecińska wytwórnia pianin, fortepianów i fisharmonii.

Powyższa lista nie jest kompletna. W przypadku wytwórni pianin, zwłaszcza tych mniejszych, źródła drukowane często są ubogie i niekompletne. Najczęściej pozyskanie nowych informacji odbywa się w drodze zapoznania się z zachowanymi instrumentami takich wytwórni. One mogą powiedzieć o samej wytwórni więcej, niż jakiekolwiek dokumenty z epoki czy opracowania współczesne.

A zatem apel do wszystkich: mają Państwo szczecińskie pianino lub fortepian? Proszę o nadsyłanie informacji, o spisanie numerów i napisów, o fotografowanie instrumentów na zewnątrz i w środku – tylko to pomoże uzupełnić braki historyczne i ocalić szczecińską spuściznę od zapomnienia. Niestety, w przypadku pianin i fortepianów na naszą niekorzyść działa czas.

Zapytania z wyszukiwarki, prowadzące na tę stronę:

  • g wolkenhauer (27)
  • pianino g wolkenhauer (17)
  • pianino szczecin (14)
  • pianino stettin (10)
  • ile waży pianino Ernst Bartholdt Stettin (9)
  • ernst bartholdt stettin (9)
  • pianino weinbach forum (8)
  • pianina szczecin (7)
  • stettin pianino (7)
  • stare pianino szczecin (6)
  • pianino wegner (5)
  • allegro pianino szczecin (5)
  • strojenie pianina szczecin cena (5)
  • pianino ed seiler 16 medali (5)
  • pianino thurmer bartholdt stettin (5)
  • ernst bartholdt pianino (4)
  • pianino herzog stettin (4)
  • Mam pianino stare Herzog stettin (4)
  • pianino stettin h junfert (4)
  • pianino od ernst bartholdt (4)
  • stroiciel szczecin (4)
  • czy zakup pianina z 1990 r jest opłacalny? (3)
  • piano szczecin (3)
  • wazy chinskie antyki (3)
  • pianino wilhelm stettin (3)
  • ernst bartholdt (3)
  • ernst barnhold stettin piano (3)
  • antyczne pianina i fortepiany (3)
  • pianino e wilke stettin (3)
  • strojenie pianina szczecin (3)
  • szczecin fortepiany (3)
  • pianino wolkenhauer stettin opinie (2)
  • J Kohler pianino (2)
  • pianino francke czy posiada plyte mosiezna (2)
  • pianina szczecin kup (2)
  • a e wegner stettin (2)
  • A E WEGNER pianos (2)
  • gdzie sprzedac pianino g wolkenhauer stettin (2)
  • renowacja pianina francke szczecin (2)
  • h junfert stettin wikipedia (2)
  • pianino fiedler forum (2)
  • wilke stettin pianino (2)
  • pianino rene stettin (2)
  • pianino automatyczne krzyzowka (2)
  • pianino ernst bartholdt (2)
  • pianino marke ed seiler liegnitz niederlage (2)
  • pianino kohler stettin (2)
  • pianino svenska szczecin (2)
  • automatyczny fortepian (2)
  • pianino wegner stetin (2)
  • c rene stettin pianino (2)
  • sprzedam pianino szczecin stroiciel (2)
  • szczecin strojenie pianin (2)
  • strojenie pianin szczecin (2)
  • fabryka fortepianow kolo poznania (2)
  • fabryka pianin neumeyer Schwartz (2)
  • stare pianino junfert (2)
  • sprzedaz pianin szczecin-cena (2)
  • sprzedaż pianin szczecin (2)
  • fortepian japoński krzyzowka (2)
  • Emil Kaltschmidt organy (2)
  • fortepian szczecin (2)
  • szczecin sprzedaz pianin (2)
  • strojenie pianina szczecin opinie (1)
  • pianino legnica szczecin (1)
  • wycena pianin szczecin (1)
  • pianino stetin (1)
  • pianino stare ernst bartholdt stettin czy ma plyte mosiezna (1)
  • szczecin stroiciel pianin (1)
  • pianino sprzedam szczecin (1)
  • pianino schwencke (1)
  • pianino przedwojenne Szczecin (1)
  • pianino kappler uzywane (1)
  • szczecin pianina (1)
  • wegner stettin (1)
  • szczecin sprzedaż fortepianów (1)
  • zimmermann leipzig piano (1)
  • szczecin sprzedam fortepian (1)
  • używane pianina Szczecin (1)
  • piano ernst stettin (1)
  • szczecin fortepian (1)
  • stroiciel pianina szczecin (1)
  • wolkenhauer stettin pianino cena (1)
  • rubinstein pianino czyja marka (1)
  • przedwojenna fabryka pianin w szczecinie (1)
  • przedwojenni producenci pianin stettin (1)
  • Przedwojenny szczecin wytwornia fortepianow (1)
  • sprzedam fisharmonie kotykiewicz (1)
  • renowacja pianin g szczecin (1)
  • renowacja pianin szczecin (1)
  • sprzedam pianino szczecin (1)
  • piano ernst bartholdt 14494 (1)
  • piano e wegner stettin (1)
  • pianino z medalami carów (1)
  • Wolkenhauer pianino ile wazy (1)
  • pianino szczecin sprzedam (1)
  • wolkenhauer na sprzedaż (1)
  • wolkenhauer na sprzeda (1)
  • szczecińskie antyki (1)
  • szczecińskie pianina (1)
  • pianino wegner stettin niederlage (1)
  • Transport fortepianów w Szczecinie (1)
  • rosler pianino opinie (1)
  • pianino g wolkenhauer strttin zgjęcia (1)
  • a e wegner stettin niederlage piano flügel harmoniums (1)
  • e herzog pianino stettin (1)
  • e herzog piano stettin cena (1)
  • e herzog pianoforte (1)
  • e herzog stettin pianino (1)
  • e wegner stettin (1)
  • e wolkenhauer pianino (1)
  • ed seiler depot bartholdt stettin (1)
  • Ernest Bartholdt pianino (1)
  • ernst bartholdt stettin numery (1)
  • fabryka pianin w szczecinie (1)
  • fabryki fortepianów w Szczecinie (1)
  • firma ul Wschodu S?o?ca Szczecin loc:PL (1)
  • fortepian hupfeld cena (1)
  • fortepian sprzedam szczecin (1)
  • fortepian stołowy szczecin (1)
  • fortepiany w szczecinie (1)
  • e bartholdt stettin preis (1)
  • e bartholdt stettin pianino (1)
  • antoni dutz cena (1)
  • antyki pianina szczecin (1)
  • antyki polonica (1)
  • antykwariat pianin szczecin (1)
  • ars polonika fortepiany (1)
  • b junfert stettin (1)
  • b junfert stettin cena (1)
  • brtholdt stetin pianino (1)
  • budowa fortepianów dzczecin (1)
  • carl gustav flügel (1)
  • carl gustav flugel organista (1)
  • cena pianina z roku 1830 (1)
  • cena pianina z roku 1830 antyk (1)
  • czy można przewieżć pianino z polski do niemiec (1)
  • Depot:Ernect Bartholdt Stettin (1)
  • E Bartholdt pianino (1)
  • fortepiany ze szczecina (1)
  • g wolkenhauer piano wycena (1)
  • pianina na sprzedaż sponnagel (1)
  • pianina NIEMIEC (1)
  • pianina schwencke stettin (1)
  • pianina sprzedaż szczecin (1)
  • pianina używane szczecin (1)
  • pianina ze stettin (1)
  • pianino antyk szczecin (1)
  • pianino bartholdt (1)
  • pianino c rene stettin (1)
  • pianino e bartholdt stetin (1)
  • pianino e wegner niederlage (1)
  • pianino e wegner stettin (1)
  • pianino ernst bartholdt stettin (1)
  • pianino f huet stettin (1)
  • pianino fiedler ceneo (1)
  • pianino g wolkenhauer stettin loniarn (1)
  • pianina firma przedwjenna szczecin (1)
  • olx piano sponagel (1)
  • g wolkenhauer stettin cena (1)
  • g wolkenhauer szczecin hot piano (1)
  • gdzie można sprzedać pianino szczecin (1)
  • gdzie sprzedac pianino szczecin (1)
  • Gebr kohler stettin pianoforte-fabrik (1)
  • gebr zimmermann leipzig rok produkcji jak ustalić (1)
  • h junfert stettin (1)
  • heinirick wilcke pianino stare (1)
  • herzog stettin (1)
  • herzog stettin fabryka pianin (1)
  • ile wazy pianino nocturn (1)
  • Kaltschmidt Organy (1)
  • kaltschmidt Stettin 1897 (1)
  • karol kurpiński pieśń wersalu (1)
  • klavier hersteller herzog stettin (1)
  • krauss stuttgart e wegner stettin (1)
  • pianino g wolkenhauer stettin WYCENA (1)

  1. Pingback: Niemieckie budownictwo fortepianowe na Ziemiach Odzyskanych i Uzyskanych w 1945 roku | Ars Polonica

  2. Pingback: Produkcja fortepianów w przedwojennym Wrocławiu | Ars Polonica

  3. Pingback: G. Wolkenhauer, Stettin | Ars Polonica

  4. ciekawą historię w Szczecinie ma
    fabryka pianin Carla Rene’
    fortepianmistrza ur.12.09.1833 Szczecin – zm. 2.05. 1876, syn emigrantów francuskich. Zał. firm. 1860, not. w Szczecinie, Marienplatz 2
    Natomiast jego syn Carl Alfred Rene’ , który
    do 1926 prowadził firmę Rene & Co, Szczecin, Marienplatz 2, uważany był za oszusta gdyż kupował od renomowanych firm instrumenty i bez ich wiedzy sygnował i sprzedawał je jako własne.W lipcu 1884 r. miał 150 000 Marek długu. Autor “Pianoforte- Orgel ” i ” Cello- Resonanzbodenanordnung”oraz napisał historię fortepianmistrzostwa. Opracował metodę preparowania drewna, patent D.R.P.nr 15466 z dn. 31.12.1880.

  5. Pingback: Co oznacza numer seryjny w pianinie? | Ars Polonica

  6. Pingback: Produkcja pianin i fortepianów w Polsce | Ars Polonica

    • Oddzielmy much od kotletów 🙂 Boenecke – to zupełnie coś innego, niż L. Lichtenstein. Jeden z nich jest producentem, drugi sprzedawcą. Boenecke nie był ze Szczecina. Bez zdjęcia tabliczek i napisów (i ogólnego zrozumienia ich wzajemnej konfiguracji) nie rozpoznam, który jest kim.

      Poza tym: fortepian? czy pianino? Nie znam żadnego fortepianu zarówno Lichtensteina, jak i Boeneckego. No, ale nie znam wszystkiego…

  7. Ja posiadam czarne pianino produkcji E. Bartholdta. Jego klawisze są niestety w opłakanym stanie, ale dalej cieszy ucho swym brzmieniem

  8. Szanowny Panie,
    od około 1965 roku mam pianino W. Schwenke. Sttetin nr 7804. Podobno kupione zostało z tzw. pierwszej ręki. Uczyłam się na nim grać. Potem życie potoczyło się swoim torem, pianino wykorzystywane było okazjonalne, lecz cały czas strojone przebywało w mieszkaniu. 5 lat temu, przy okazji przeprowadzki, wylądowało w garażu i aktualnie jest w opłakanym stanie. Nie wiem czy nadaje się do remontu, chyba że kapitalnego. Może jednak ma jakąś historyczną wartość, o której nie mam pojęcia. Mam mgliste poczucie, że na plecach pianina widnieje rok produkcji, lecz obecnie nie mogę go odsunąć. Zdjęcia aktualne wyślę na maila.
    Serdecznie pozdrawiam
    Anna Wolska

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *